Technologiczne i żywieniowe aspekty wykorzystania ziarna krajowych odmian pszenżyta

Pszenżyto uprawne (X Triticosecale Wittmack) jest syntetycznym mieszańcem międzyrodzajowym, powstałym w wyniku skrzyżowania pszenicy (Triticum) i żyta (Secale). Ze względu na wysokie plonowanie i niewielkie wymagania uprawowe cieszy się ono dużą popularnością, szczególnie w Polsce, która jest największym producentem tego zboża na świecie. Pomimo zainteresowania pszenżytem zboże to nadal jest słabo poznane, a w konsekwencji nie jest w pełni wykorzystywane w przemyśle spożywczym.
Celem niniejszej pracy było określenie wpływu cech odmianowych ziarna pszenżyta i zastosowanych procesów technologicznych na właściwości fi zykochemiczne otrzymanych produktów oraz wskazanie na tej podstawie optymalnych możliwości wykorzystania ziarna pszenżyta do produkcji żywności, w tym żywności prozdrowotnej.
Materiał doświadczalny stanowiło ziarno dziesięciu współcześnie uprawianych w Polsce odmian pszenżyta, ziarno pszenicy ciastkowej i chlebowej oraz żyta. Analizowano skład chemiczny ziarna, zawartość wybranych substancji o charakterze prozdrowotnym oraz cechy technologiczne mąki pszenżytniej zarówno metodami klasycznymi, jak i nowo opracowanymi testami. Badano także stabilność cech technologicznych ziarna wybranych odmian pszenżyta. Z mąki pszenżytniej wytworzono pieczywo metodą bezpośrednią i pośrednią z wykorzystaniem kultur starterowych LV2 oraz babki biszkoptowe i ciastka kruche, których cechy porównano z tradycyjnymi produktami pszennymi. Z całoziarnowej kaszki pszenżytniej wytworzono ekstrudaty. Analizowano wpływ cech odmianowych oraz zmiennych parametrów ekstruzji na właściwości fi zykochemiczne ekstrudatów pszenżytnich i zawartość w nich substancji prozdrowotnych i antyodżywczych. Określono również wpływ procesu ekstruzji na przebieg trawienia i wskaźnik wykorzystania białka netto ekstrudatów pszenżytnich.
Ziarno niektórych odmian pszenżyta obecnie uprawianych w Polsce wykazuje cechy surowców zbożowych odpowiednich do produkcji pieczywa, babek biszkoptowych i kruchych ciastek, a także całoziarnowych produktów ekstrudowanych. Zastosowanie procesu ekstruzji do przetwórstwa pszenżyta pozwala w pełni wykorzystać jego potencjał prozdrowotny, a wartość odżywcza uzyskanych ekstrudatów zależy od warunków ekstruzji.