Fenomen mangi i anime w środowisku młodzieży

Wielu dorosłym osobom Japonia kojarzy się ze skomplikowanym systemem pisowni, kwitnącą wiśnią, sushi, samurajami i usłużnymi gejszami (erotyką) czy zaawansowaną technologią. Gdy pytamy zaś młodych ludzi o pierwsze skojarzenia z Japonią, częściej pada odpowiedź: manga lub anime. Na początku XXI wieku Jerzy Szyłak (2000a) napisał, że – chcąc nie chcąc – japońska twórczość plastyczna wniknęła w dorobek światowej sztuki sekwencyjnej, stając się jej integralną częścią. Dlatego zarówno manga, jak i anime funkcjonują jako jeden z licznych dziś tekstów kultury.

Przedmiotem badań przedstawionych w niniejszej publikacji nie jest sam fenomen mangi i anime (choć starałam się je opisać w szerokim kontekście), ale jego wpływ na współczesną polską młodzież i jej postrzeganie, rozważany z punktu widzenia pedagoga posiadającego również artystyczną, akademicką formację. Dlatego Czytelnik znajdzie w publikacji dużo nawiązań do wizualnej strony mangi i anime, a mniej do np. właściwości językowych. Zdaję sobie sprawę, że niektóre wątki mogły zostać w książce za mało rozwinięte. Przenikająca do Polski kultura mangi i anime jest bowiem zjawiskiem na tyle złożonym i interdyscyplinarnym, że objęcie tego zagadnienia w całości tylko jednymi badaniami było po prostu niemożliwe.

Niniejsza publikacja stanowi zatem próbę zrozumienia modelu rozprzestrzeniania się mangi i anime daleko poza granice Japonii – zarówno geograficzne, jak i kulturowe. Co sprawiło, że świat zachodni, w tym Polska, dobrowolnie zainfekował się „wirusem obrazkowym z Kraju Kwitnącej Wiśni” (Frąckiewicz, 2011) i jakie są tego konsekwencje? Jaki wpływ ta kultura miała na procesy wychowawcze? Co można zrobić, aby oddziaływania te przekształcać w wartości pozytywne – rozwijające młodych ludzi zafascynowanych mangą i anime?

Monografia składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym podjęłam próbę usystematyzowania znaczeń pojęcia „kultura”, a także wskazania różnych koncepcji tego zjawiska oraz jego współczesnych dróg rozwoju i przeobrażeń. Opisałam w nim również historyczne procesy kulturowego dojrzewania mangi i anime w samej Japonii oraz dokonany przez nich podbój zachodniego świata. W rozdziale drugim przedstawiam zagadnienia związane z młodzieżą i jej kulturą, uwzględniając percepcję i recepcję sztuki w ogóle. W kolejnym rozdziale ukazuję metodologiczne założenia badań własnych. W rozdziałach czwartym, piątym i szóstym prezentuję zaś wyniki badań, wyciągnięte z nich wnioski oraz postulaty pedagogiczne.

Wszystkie mangi i anime opublikowane w Polsce staram się cytować pod polskimi tytułami (często także oryginalnymi). Dzieła oficjalnie niewydane lub niewyemitowane w naszym kraju przytaczam w ich oryginalnym brzmieniu, z ewentualnym tytułem angielskim (jeżeli taki istnieje) i/lub tytułem w innym języku, jeżeli cytowanie odnosi się do konkretnej wersji językowej. Dla potrzeb publikacji przyjęłam oznaczanie japońskiego komiksu i filmu animowanego terminami „manga” i „anime”. Pojęcia te, w szerszym znaczeniu kontekstowym, omówiłam w pierwszym rozdziale książki. Określenie „kultura mangi” i skrót „m & a” (od manga & anime) odnoszą się natomiast do całości zainteresowań japońskim komiksem i filmem animowanym oraz do działań podejmowanych w celu realizacji przez młodzież pasji związanych z tymi zjawiskami kultu­rowymi.